Minnka má brottfall með sálfræðistuðningi

Sigrún Proppé sálgreinir segir að draga megi úr brottfalli úr framhaldsskólum með því að auka sálrænan stuðning við ungmenni. Hvergi í heiminum er meira brottfall úr framhaldsskólum en á Íslandi. Sigrún hefur sérhæft sig í sálfræðimeðferð fyrir ungt fólk á aldrinum 16-25 ára og starfaði um árabil í Svíþjóð en flutti nýverið heim aftur. „Það er mikið áhyggjuefni hversu stórt brottfall framhaldskólanema er hér á landi, en þessi vandi er einnig vel þekktur í Svíþjóð,“ segir hún. „Reynslan þar hefur sýnt að oft er hægt að fyrirbyggja þessa þróun ef ungmennið fær rétta hjálp í tæka tíð. Tengslin sem byggjast upp í reglubundnum viðtölum með virkum stuðningi meðferðaraðila veitir ungmenninu utanumhald og skapar rými fyrir eigin hugsanir og tilfinningar, sem getur skipt sköpum,“ segir hún.

Á þessu aldursskeiði eiga sér stað mikil átök í sálarlífinu og ungmenni verða að leysa fjölmörg þroskaverkefni á farsælan hátt ef vel á að fara, að sögn Sigrúnar. „Þetta þroskaferli tekur mikla orku og margir þurfa aðstoð til að komast yfir sálrænar hindranir sem annars geta seinkað eða heft leiðina til fullorðinsára. Fjöldi ungs fólks er í knýjandi þörf fyrir faglegan sálfræðilegan stuðning til að fyrirbyggja neikvæða þróun í námi og þroska,“ segir hún.

Markmið ríkisins ekki í samræmi við þörf

Markmið ríkisins varðandi geðheilbrigðisþjónustu barna er í engu samræmi við þörfina að því er fram kemur í skýrslu starfshóps um bætta heilbrigðisþjónustu og heilbrigði ungs fólks. Áætla má út frá rannsóknum að 12-15% ungmenna glími við vægan geðrænan vanda og að 2-5% eigi við alvarlegar hegðunar- eða geðraskanir að stríða. Niðurstöður nýlegrar könnunar á vegum Lýðheilsustöðvar á líðan íslenskra ungmenna eru í samræmi við þessar tölur. Í Heilbrigðisáætlun til ársins 2010, og vísað er í í skýrslu starfshópsins, er sett fram það markmið að geðheilbrigðisþjónustan nái til um 2% barna árið 2010, sem virðist í samanburði við áðurnefndar tíðnitölur heldur lágt hlutfall.

Þar kemur einnig fram að algengi örorku vegna geðraskana hefur farið vaxandi hér á landi og notkun geðlyfja aukist. „Ljóst má vera að sporna þarf við þessari þróun og talið árangursríkast að auka áherslu á forvarnir, snemmtæka íhlutun, fjölbreytt gagnreynd meðferðarúrræði og aukna eftirfylgd,“ segir í skýrslunni.

Skýrslan er afrakstur starfshóps sem skipaður var árið 2010 sem leita átti leiða til að bæta heilbrigðisþjónustu og heilbrigði ungs fólks. Í henni kemur meðal annars fram að ungt fólk nýtir sér síður þjónustu heilsugæslunnar en þeir sem eldri eru. Í nágrannalöndunum hefur í vaxandi mæli verið komið á fót sérstakri unglingamóttöku og annarri heilbrigðisþjónustu fyrir ungt fólk og var í maí samþykkt þingsályktunartillaga á Alþingi þar sem lögð var til stofnun starfshóps sem meðal annars myndi vinna að stofnun sérstakrar unglingamóttöku í samræmi við tillögur starfshópsins frá 2010.

Nauðsynlegt að byggja upp sértæka geðþjónustu

Sigrún telur nauðsynlegt að byggja upp sértæka geðþjónustu fyrir aldurshópinn 16-25 ára. „Eftir hrunið er þessi aldurshópur kominn í breytta og viðkvæma aðstöðu. Atvinnuleysi og erfiður fjárhagur hefur þau áhrif að margir geta ekki flutt úr foreldrahúsum, en skertir möguleikar og skortur á stuðningi gerir leiðina inn í fullorðinsárin torsótta. Jafnframt er brottfallið úr framhaldsskóla hér á landi það hæsta sem þekkist. Þessar staðreyndir kalla á brýna þörf til að skilgreina þarfir og líðan þessa aldurshóps á nýjan hátt og mæta þörfunum með nýjum, markvissum og virkum leiðum,“ segir hún.

Til samanburðar bendir Sigrún á kreppuna í Finnlandi á tíunda áratugnum. „Þá var ekki hugað að utanumhaldi fyrir þennan aldurshóp með þeim afleiðingum að stórt hlutfall ungs fólks í Finnlandi varð útundan. Þau náðu sér aldrei á strik heldur festust á örorkubótum og félagsaðstoð, „glataða kynslóðin“ eins og sagt er i Finnlandi,“ bendir Sigrún á.

Erlendar rannsóknir á ungu fólki hafa sýnt fram á að í nútíma samfélagi hefur þörf þessa aldurshóps fyrir markvissan stuðning frá fullorðnum farið hratt vaxandi, að sögn Sigrúnar. Ástæðurnar eru meðal annars breyttir samfélagsþættir og samskiptamynstur, auknar kröfur og samkeppni í menntun og á atvinnumarkaði með miklum fjölda valkosta sem getur orkað tvímælis og valdið kvíða. „Niðurstaðan er sú að þrátt fyrir fjölda augljósra kosta við að vera ungur í dag er ungt fólk á ýmsan hátt berskjaldaðra og meira áttavillt en fyrri kynslóðir og þarfnast oftar stuðnings frá fullorðnum til að komast i gegnum þroskaátök sem fylgja þessu aldursskeiði,“ segir Sigrún.

Svíar brugðust við

Fyrir hálfum öðrum áratug brugðust sænsk heilbrigðisyfirvöld við kalli um bráðaúrlausn í geðheilbrigðismálum ungs fullorðins fólks, að sögn Sigrúnar. „Slæm geðheilsa og sálrænir erfiðleikar þessa hóps hafði aukist hratt og var orðið áberandi heilbrigðisvandamál. Bráðamóttökur fylltust af ungu fólki með kvíða og þunglyndi og lyfjanotkun og örorkubætur fóru hratt vaxandi. Heilsugæsla og geðlæknar stóðu ráðþrota og augljóst var að það vantaði viðunandi úrræði fyrir aldurshópinn 18 ára og eldri,“ segir Sigrún. Átak var gert til að leysa vandann og komið var á fót sérstökum viðtalsmiðstöðvum fyrir þenna aldurshóp með starfsfólki sem hafði fagþekkingu og reynslu af þessu þroskaskeiði, líkt og Sigrún hefur bent á að skorti hér á landi.

Sigrún segir brýnt að falla ekki í þá gryfju að einfalda brottfall úr skóla með einhliða útskýringum á að ytri aðstæðum sé um að kenna, svo sem skólakerfi, námsefni og fleira. „Vissulega er mikil þörf fyrir nýhugsun og breytingar á þeim vettvangi en brottfall úr skóla er oft á tíðum í hæsta máta birtingarmynd innri sálrænna ferla og hversu vel eða illa ungmenninu tekst að leysa innri átök og erfiðleika,“ segir hún.

Sigríður Dögg Auðunsdóttir
sigridur@frettatiminn.is

Frétt þessi er tekin hér af vef Fréttatímans og birtist 23.11.2012: http://www.frettatiminn.is/frettir/minnka_ma_brottfall_med_salfraedistudningi