Hlutdeild ÞHS í geðheilbrigðisþjónustu barna að 18 ára aldri hefur stóraukist á síðustu árum sem helgast að hluta til vegna tilfærslu á skjólstæðingum BUGL og GRR. Báðar stofnanir hafa þrengt inntökuskilyrði (til samræmis við hlutverk 3. stigs stofnanna) og þar með hætt þjónustu við ákveðna hópa. Í kjölfarið tók ÞHS yfir þjónustuna og stækkaði því markhópurinn verulega eða u.þ.b. 55-60%. 

Vandi barns hverfur hvorki né minnkar á meðan beðið er, heldur vindur upp á sig og getur orðið illviðráðanlegur. Foreldrar í þessari stöðu kljást iðulega við kvíða og streitu, þar sem vandi barnsins er oftar en ekki krefjandi og hefur þróast yfir langan tíma. Foreldrum kemur ekki alltaf saman um hvernig bregðast eigi við aðstæðum, sem eykur enn á streitu og álag á alla nákomna. Í ofanálag þurfa foreldrar oftar en ekki að taka sér frí frá vinnu m.a. til að vinna með skóla barnsins.

Í skóla snýst málið bæði um námsvanda og hegðunarvanda. Barnið dregst aftur úr í námi og mörg hver ná aldrei að vinna upp forskot jafnaldra. Félagsleg staða barnsins  hríðversnar og sjálfsmynd þess skaðast.

Greining er ekki stimpill heldur svar við því hvað sé að og útskýrir um leið hverjar þarfir viðkomandi séu. Vandað greiningarferli er lykill að næstu skrefum og oft má strax á fyrstu stigum segja til um aðgerðir sem að öllum líkindum bæta stöðuna á meðan beðið er.

Rannsóknir sýna jafnframt að því fyrr á uppvaxtarárum sem ADHD greinist og meðferð hefst í kjölfarið minnkar áhætta á alvarlegum fylgiröskunum sem hamlað geta þroska barns. Barn með ADHD sem þarf að bíða eftir greiningu eða fær ekki nauðsynlega meðferð á réttum tíma á í hættu að dragast aftur úr í námi og fylgja ekki jafnöldum sínum hvað félagslegan þroska varðar. Sjálfsmyndin getur laskast verulega og líkur á brottfalli úr framhaldsskóla aukast. Veruleg hætta er á að vandi á fyrstu árum barns sem ekki er unnið úr, vaxi og breiðist út yfir fleiri svið. Þetta getur leitt til viðvarandi hegðunar- og tilfinningavanda á unglings- og fullorðinsárum. Þessi sömu atriði auka um leið líkur á að einstaklingur þrói með sér fíkn, hvort heldur um ræðir misnotkun ávanabindandi efna, tölvufíkn, matarfíkn, kvíða og þunglyndi svo eitthvað sé talið til.

Varla hefur farið fram hjá neinum að mörgu ungu fólki í dag líður illa, það flosnar úr námi og nær hvorki að fóta sig á atvinnumarkaði né í lífinu almennt. Mikilvægt er að styðja við þá einstaklinga og koma þannig í veg fyrir viðvarandi og vaxandi vanda.

Þroska- og hegðunarstöð

ÞHS sér m.a. um að framkvæma greiningar á börnum með ADHD upp að 18 ára aldri. Á heimasíðu ÞHS má finna hvaða þjónustu er mælt með eftir greiningu, t.d. á ADHD:

• Aðgerðir til að styðja við nám, hegðun og líðan barns í skóla
• Mismunandi færniþjálfun eða meðferð barns í einstaklings- eða hóptímum
• Stuðningur við foreldra í formi ráðgjafar, fræðslu eða námskeiða
• Meðferð fyrir barn og/eða foreldra hjá sérfræðingum eða sérhæfðum þjónustustofnunum.

Viðvarandi óvissa hefur ríkt um framtíð starfsemi ÞHS og stöðin hvorki haft nægilegt fjármagn né mannafla til að sinna þeim fjölda erinda sem berast og halda uppi þjónustu í samræmi við þarfir. Stöðin hefur neyðst til að draga úr ýmsum úrræðum. Þar ber kannski helst að nefna þjónustu við landsbyggðina sem víða var þegar af skornum skammti, en 25-30% tilvísana á stöðina koma frá landsbyggðinni.

Starfsemi sem fram fer á Þroska og hegðunarstöð er m.a. fyrirbyggjandi og núverandi staða á engan hátt viðunnandi. Geðheilbrigðisþjónusta við börn á að vera í forgangi og því er mikilvægt að koma í veg fyrir að biðlistar eftir þjónustu myndist.

Snúum vörn í sókn. Óbreytt ástand mun ella auka á vanda okkar framtíðarþegna og um leið samfélagsins í heild.

Elín H. Hinriksdóttir, formaður ADHD samtakanna
Sólveig Ásgrímsdóttir, stjórnarmaður ADHD samtakanna